Voor intersekse, transgender en non-binaire personen is het vaak heel frustrerend om allerlei administratieve procedures te doorlopen. Van je geboorteakte, de aanmelding bij een sportclub tot bij het bestellen van concerttickets wordt verplicht gevraagd naar 'geslacht', waarbij je dan een 'M' of 'V' kan aanduiden. Gevolg: in alle briefwisseling en e-mails word je met het zogezegd voor-hen-bijpassende-voornaamwoord aangesproken. Andere mogelijkheden zijn er vaak niet.
Via onderstaand stappenplan kan je wijzigingen in je instelling of organisatie doorvoeren die het leven voor heel wat mensen aangenamer maakt.
1. De eerste vraag die je je best stelt, is: waarom zou ik informatie over het geslacht (simpelweg: wat er in iemands broek zit) of de genderidentiteit (hoe iemand zich voelt en zich zelf ziet) van een persoon nodig hebben? Heb ik eigenlijk niet voldoende aan een naam, adres, e-mailadres, ...?
2. Als je wel geslacht of genderidentiteit wil registreren, moet je goed nadenken over welke gegevens je precies nodig hebt. Komt wat je vraagt wel overeen met de info die je nodig hebt voor jouw doel?
Je kan jezelf volgende vragen stellen:
- Moet ik weten welk geslacht oorspronkelijk werd vastgelegd op iemands geboorteakte?
- Moet ik weten welke genitaliën iemand momenteel heeft?
- Moet ik weten of er nu 'M' of 'V' op iemand identiteitskaart staat?
- Wil ik weten hoe ik iemand correct aanspreek?
- Wil ik weten welke genderidentiteit iemand heeft?
Dat zijn allemaal andere zaken. Zo kan je bij je geboorte een 'M' worden toegewezen, maar na een geslachtsoperatie nu een vulva en vagina hebben, en je al dan niet juridisch je 'M' (al) naar een 'V' hebben laten wijzigen. De M of V die op iemands identiteitskaart staat, vertelt je dus niet noodzakelijk hoe iemand zichzelf ziet, hoe iemands lichaam eruit zag of ziet, of hoe je iemand correct aanspreekt.
3. Vragen om M / V aan te duiden, lijkt eenvoudig. Momenteel zijn dat in België immers de enige twee officiële opties op identiteitsbewijzen zoals een identiteitskaart.* Toch is het niet zo logisch. Ben je verplicht om de wettelijk geregistreerde M / V te vragen? Wat vertelt die M / V je dan? Tegenwoordig werkt de M / V op de identiteitskaart niet langer als een registratie van geslacht, maar eerder als een registratie van genderidentiteit.** Om als genderidentiteitsregistratie in de praktijk correct en toereikend te zijn, ontbreekt er nog minstens een optie. Ben je niet gebonden aan de wettelijke registratie? Ga dan voor bijkomende opties. Probeer daarbij woorden als 'anders' te vermijden, en gebruik eerder X, eventueel aangevuld met 'ik deel dit liever niet mee'. De meest open en inclusieve invulling is een open hokje waar iedereen zelf de invulling kan doen. Dit is het meest participatieve, maar in sommige formulieren niet mogelijk. Probeer waar mogelijk ook eens niet de 'M' vooraan te plaatsen, dus V / X / M. Dit doorbreekt nog meer de genderbinariteit en gendernorm.
Bv. Ik ben (genderidentiteit):
- X
- Vrouw
- Man
- Ik deel dit liever niet mee
- Vul in: ...
Zo verzamel je correctere gegevens. Je sluit op deze manier intersekse, transgender en non-binaire personen die zichzelf niet herkennen in M of V ook niet onmiddellijk uit. Bovendien toon je dat ook klanten die 'X' zouden aanduiden welkom zijn.
4. Een non-binaire, transgender of intersekse persoon zal zich snel afvragen hoe jullie systeem die M / V / X interpreteert. Waarvoor zal je die info gebruiken? Wat gebeurt er als iemand 'M' aanduidt? Zal dat automatisch leiden tot brieven gericht aan 'Dhr.'? Vaak is het interessanter om (enkel of bijkomend) aanspreekvormen te bevragen. Maak niet de fout om aan M / V / X automatisch een bepaalde aanspreekvorm te koppelen. Niet elke 'M' is noodzakelijk een 'Dhr.', niet elke 'V' is steeds een 'Mevr.'. Iemands voornaam (roepnaam) gebruiken kan een makkelijk alternatief zijn voor 'Mevr.' of 'Dhr.'.
* Voor intersekse of non-binaire personen die dat wensen zijn er momenteel nog geen opties naast M of V. In juni 2019 bevestigde het grondwettelijk hof wel dat delen van de huidige transgenderwet in strijd zijn met het recht op zelfbeschikking. Door de uitspraak van het Grondwettelijk Hof moet de wet verder worden geoptimaliseerd. Aanpassingen moeten gebeuren binnen een redelijke termijn. Meer info over de transgenderwet en uitspraak van het grondwettelijk hof lees je op de website van çavaria.
** Er zijn immers geen medische voorwaarden meer verbonden aan het recht om de M of V op je identiteitskaart te corrigeren. Door deze wetswijziging worden transgender personen in België niet meer verplicht om zich onvruchtbaar te laten maken, en worden hun mensenrechten op deze manier niet langer geschonden.
Meer weten en doen rond LGBTI+ inclusie als bedrijf of organisatie? KLIQ is het vormings- en trainingscentrum van çavaria dat werkt rond gender- en seksuele diversiteit. Je kan bij hen terecht voor vormingen, trajectbegeleiding en webinars rond het LGBTI-thema. Een overzicht van het aanbod van KLIQ vind je op hun website.
Meer weten over genderinclusieve taal en genderneutraal schrijven? Op de website van De Taalunie vind je de meest actuele adviezen terug.